Bambu Liflerinin Ring ve Open-end Sistemlerinde Eğrilmesi 1.Bölüm

Günde ortalama 10-13 cm uzayan bambu bitkisi, 6-7 ay gibi bir sürede 20-30 metreye kadar uzayabilmekte, tropik ve subtropik iklimin hakim olduğu bölgelerde 3500 m’ye kadar olan yüksekliklerde yetişmektedir.

Bambunun enine kesiti incelendiğinde, doğal yapısında mikro boşluklara sahip olduğu görülmektedir. Bambudaki bu boşluklar materyale nem emiş kabiliyeti, serin tutma ve havalandırma özelliği kazandırmaktadır. Viskon ile karşılaştırıldığında amorf bölge oranının daha yüksek olduğu ve dolayısıyla daha fazla nem emdiği ifade edilmektedir. Ayrıca, bambu lifinin uzunluğu boyunca, düzensiz bir şekilde dağılmış olan yatay çizgiler ve oluklu bir yapı görülmektedir. Bambu lifinin inceliği ramiye yakın olup, keten ve pamuğa göre daha yüksektir.

Bambu Lifi Çeşitleri

Bambu lifi, ilk olarak bitki olgunlaşınca bitkinin kabuk kısımlarından ayrılarak elde edilen sak lifi; ikinci olarak da hidroliz-alkalizasyon ve çok fazlı ağartma işlemleri sonucu bambu bitkisinin gövdesinin ve yapraklarının inceltilmesi ve arıtılması ile oluşan bambu hamurundan elde edilen rejenere selülozik lif ( rejenere bambu lifi ) olmak üzere iki farklı tiptedir. Rejenere bambu lifinin kimyasal üretim yönteminin viskon rayon üretimine büyük ölçüde benzerlik göstermesi nedeniyle rejenere bambu lifi, bambu viskoz olarak da adlandırılmaktadır.2006 yılının verilerine göre piyasaya hakim olan Çinli firma Bambrotex tarafından yılda 6000 tonun üzerinde rejenere bambu elyafı üretilmiştir.

Yapılan çalışmalarda damarlı demetlerin ve odunsu dokunun (xylem) bambu sütunundaki iki önemli bileşen olduğu saptanmıştır. Odunsu dokular tarafından çevrelenen damarlı demetler dört lif grubundan oluşmaktadır. Ortalama lif çapı 10-20 μm’dir. Bambu, ligno-selülozik yapılı bir lif olup % 60,8 selüloz ve %32,2 lignine sahiptir.

İplik Üretimi

Bambu iplik üretiminde, piyasada her ne kadar doğal bambu olarak anılsa da üretimin büyük bir kısmını rejenere bambu liflerinden üretilen iplikler oluşturur. Doğal liflerin lif inceliğinin yüksek oluşu daha fazla kullanımını sınırlayan unsurdur.

Pek fazla veri bulunmamakla beraber rejenere bambu ipliği üretiminde genellikle 1,3dtex inceliğinde 32mm uzunluğunda liflere rastlanmaktadır.

Ayrıca genellikle piyasada %70 bambu-%30 pamuk ve %60 bambu-%40 pamuk oranlarında karışımları rağbet görmektedir.

Bambu lifinin özelliğini kaybetmeden elde edilen en iyi iplik kalite değerlerine sahip karışımların %70 bambu-%30 penye pamuk olduğu da söylenmektedir.

Kullanılan iplik numara aralığı Ne10-40 arasında değişmektedir. Daha ince iplik üretimini düşük lif mukavemeti engellemektedir. %100 bambu lifinden üretilen iplikler genellikle çift kat olarak kullanılmaktadırlar.

Hazırlık Hattı

Bambu ipliği üretimi, çoğu özelliğinin benzeştiği viskon liflerinden üretilen iplik aşamalarından bazı farklı noktalara sahiptir. Çeşitli işlem kademelerinde çeşitli ayarlamalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Açma/Temizleme hattı için önemli bir uyarı olarak kullanılacak klima koşulları belirtebiliriz. Viskon liflerinin aksine klimaya karşı hassas değildir. Ayrıca bir ön nemlendirme yapılması dahi tavsiye edilmektedir. Bambu liflerinin uçuntuya meyilli olması nedeniyle yüksek nem oranı(%65-70) ve düşük sıcaklık(20-25°C) çalışma koşullarının seçimine özen göstermek gerekmektedir.

Bir diğer nokta ise tarak ve cer bandlarında uygulanacak gerilimdir. Bambu lifleri arasındaki kohezyon yani lif-lif tutunması daha az olduğu için tarak ve cer bandlarında daha düşük gerilim ve bir miktar daha az hızla çalışılması uygun görülmektedir.

Genellikle karşılaşılan karışım uygulamalarında, daha iyi düzgünsüzlük eldesi için taraktan çıkan bambu bandı ile penye hattından geçmiş pamuk bandı veya 1.pasaj cerden gelen pamuk bandı bir karışım cerinde istenilen oranda karıştırılmakta ve daha sonra 2 pasaj cer daha uygulanmaktadır. Cerdeki dublaj sayıları karışımda 6, diğerlerinde 8 olmaktadır.

Hazırlık hattındaki makinelerde, çekim silindirindeki manşonların tipi haricinde viskon lifleriyle çalışılırken kullanılan makine değerleri kullanılabilir. Manşon olarak da lif-lif tutunmasını artırıcı tipler tercih edilebilir.

Eğirme

Ring iplikçiliğinde,lif uzunluğu eğirme stabilitesi ve iplik kalitesini birinci derecede etkilemektedir. Daha çok kullanım alanı bulmuş, rejenere olarak üretilen bambu lifleri istenen uzunluklarda üretilebilir veya uygun ekartman aralığı ile bu sorun aşılabilir.

Yine az önce belirtildiği gibi lif-lif tutunmasının az olması burada da sorun teşkil etmektedir. Bu nedenle fitilde bir miktar daha fazla büküm uygulanmalı ve ring makinesinde de daha yüksek büküm katsayılarında çalışılmalıdır.

Ayrıca bambu ipliklerinin yapılan çalışmalarda tüylülük oranının yüksek görülmesi sebebiyle, tüylülük kontrolü için uygun kaplamalı bilezik ve kopçalar ve de uygun klips çeşitleri seçimine dikkat edilmesi gerekmektedir.